bilgi al
Sivil Düşün, AB’nin taşıyıcısı olduğu evrensel haklar ile demokratik değerlerin kültüre yerleşerek benimsenmesi ve yaygınlaşması yolunda katkı sunar. Sivil Düşün Sözlüğü, bu katkının bir ürünü olarak tasarlanmıştır. Sözlükteki ifade ve kelimeler, Programın yürüttüğü ya da ilişkili olduğu süreç ve uygulamaları daha anlaşılır kılmak, belli kavramları hak odaklı bakış açısıyla sivil toplumun hafızasına yeniden sunmak amacı gözetilerek seçilmiştir.
Aktivist
Toplumsal hayatı etkileyen sorunlara dikkat çekmek, sosyal veya politik değişim yaratmak yolunda gönüllü faaliyetler gerçekleştiren herkes aktivisttir. Bu faaliyetler bazen, kamu politika ve uygulamalarını ya da sivil toplum faaliyetlerini sorgulamak; bazen karşılaşılan bir hak ihlalini araştırmak, bazen de konuyla ilgili şikâyet mekanizmasını çalıştırmak şeklinde gerçekleşebilir.
Bir toplumsal meseleyle ilgili hukuki süreçlere başvurmak ya da protesto hakkını kullanmak kadar, kimi zaman sadece farkındalık sahibi olmak veya başkalarının farkında olmasını sağlamak da aktivizmdir. Aktivist kendisini, eşitlik, katılım, çeşitlilik ve sosyal adalet ilkeleri açısından sorumlu hisseder. Aktif vatandaşlık da bu sorumluluğun bilinciyle hayata geçer.
Aktivite/ Faaliyet
Sivil Düşün tarafından aynî destek kapsamında karşılanan etkinlik, dijital/basılı yayınlar vb. her türlü iş kalemi.
Ana akımlaştırma
Dahil etme, ana plan program ve uygulamaların içinde yer almasını sağlama. Yaygınlık ve bilinirlik kazandırma.
Örneğin cinsiyet eşitliği, hayvan hakları veya ekolojik sürdürülebilirliğin ana akımlaştırılması, farklı alanlarda yürütülen çalışmaların tüm bu konularla ilgili hassasiyetler gözetilerek yürütülmesi anlamına gelir. Sivil Düşün, insan hak ve özgürlüklerine ilişkin farkındalığın yükselmesini, hak odaklı bakış açısının sahiplenilerek toplumsal yaşam ve kültürün parçası olmasını destekler.
Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu
Aralık 1999’da, Türkiye’nin AB Konseyi tarafından Birliğe katılım için aday ülke olarak ilân edilmesinden bu yana Ankara ile Brüksel arasındaki ilişkiler gelişim halindedir. Bünyesinde görev yapan 180 Türk ve Avrupalı uzmanıyla birlikte Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu, bu yoğun ve çok boyutlu bağlardan doğan ihtiyaçların karşılanması doğrultusunda çalışır. AB’nin sivil topluma yönelik desteklerinin bir parçası olan Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı, AB Türkiye Delegasyonunun 2010-11 tarihlerinde 11 ilde 730 sivil toplum temsilcisiyle gerçekleştirdiği danışma toplantılarından çıkan geniş kapsamlı çalışma sonucunda, sivil toplum örgütlerinin ortak kaygılarının dikkate alınması ve gereksinimlerinin belirlenmesiyle tasarlanmıştır.
Aynî destek
Sivil Düşün Desteği, nakdi yani, para aktarımı biçiminde değil; aynî, başka deyişle, mal ve hizmet aktarımı olarak gerçekleşir.
Sivil Düşün desteklerine yaptığı başvuru kabul edilen bir aktivist ya da sivil toplum örgütüne herhangi bir para transferi yapılmaz, ihtiyaç duyulan harcamaların karşılığı, Sivil Düşün Ekibi tarafından doğrudan, ilgili üçüncü taraflara veya tedarikçiye ödenir. Destek alan kişi veya örgütün, hizmet alımına ilişkin izlemesi gereken kurallar bulunur. Bu kurallar, Uygulama Rehberinde ayrıntılı olarak açıklanır.
Çalışma
Sivil Düşün bir hibe programı değildir, aynî destek sağlar. Programdan bütüncül projeler değil, tekil veya bir projenin parçası olan daha küçük, tamamlayıcı çalışmalar için destek talebinde bulunulabilir. Bu nedenle, Sivil Düşün desteği kapsamında yürütülen faaliyetler proje değil çalışma olarak adlandırılır.
Destek
Sivil Düşün desteklerini farklı yapan esnek, erişilebilir ve yenilikçi doğasıdır. Sivil Düşün ekibi, destekleri dağıtırken, adil, dengeli ve şeffaf davranır
Esnek: Sivil Düşün’den destek talebinde bulunabilmek için ağır bürokratik süreçlere maruz kalmaz, tüzel kişilik şartlarını karşılamak zorunda bırakılmaz, dil, seyahat gibi engellerle sınırlanmazsınız. Burada, çalışmanızı hak odaklı bir çerçevede yürüterek fayda üreteceğinizi kanıtlayabildiğiniz sürece, kolay ve hızlı şekilde desteklenirsiniz.
Erişilebilir: Engelli, okuma yazma bilmeyen, ana dili Türkçe olmayan, çocuk, genç, yaşlı gibi iletişim tercihleri farklı tüm gruplar, Sivil Düşün desteklerine rahatlıkla erişebilir.
Yenilikçi: Sivil Düşün ekibi sivil toplumu dinlemeyi, gerçek ihtiyaçları anlamayı ve bunlara hızlı çözümler üretebilmeyi gözetir. Bu anlayışla, Programın sivil toplumla iletişim kurma biçimi ve destekleri kurgulama yöntemleri, değişen dünya koşullarıyla uyumlu biçimde hiç durmadan güncellenir.
Adil, dengeli, şeffaf: Başvuruların uygunluk kontrolleri, bağımsız uzmanlar ve Sivil Düşün ekibi tarafından üç aşamalı olarak yapılır. Başvuran herkes, süreci, özel olarak oluşturulan sistem üzerinden takip edebilir.
Dezavantajlı gruplar/bölgeler
Kendilerine özgü nitelikleri nedeniyle toplumda geri plana itilen, gelişmeleri geride kalmış, desteklenmeyen veya mevcut olanaklardan adil şekilde yararlanamayan gruplar/bölgeler.
Sivil Düşün, dezavantajlı gruplar/bölgeler için ek olanaklar sağlamaya öncelik verir, bunu gerçekleştirmeye yönelik önlemler alır.
Fiyat / fayda ilişkisi
Bütçenin verimli kullanımı. Sivil Düşün desteği alan bir çalışmada, hedeflenen sonuçlara ulaşmak için gerekli bütçenin ne kadar uygun/yeterli olduğunu ifade eder.
Gerçekleştirilecek çalışmadaki harcamaların karşılığı olarak, hedeflenen sonuçların çok üzerinde kalan bir bütçe talebinde, fiyat/ fayda ilişkisi zayıf olarak değerlendirilir. Dikkat edilmesi gereken, bütçenin ‘çok düşük’ tutulması değil, ‘gerçekçi’, yani hedeflenen sonuçları karşılayacak uygunlukta talep edilmesidir.
Görünürlük
Daha fazla aktivist / sivil toplum örgütünün Sivil Düşün desteklerinden haberdar olması ve başvuruları kolaylaştırmak için ortaya konmuş, destek alanların uyması gereken görsel kurallar.
Örneğin, desteklenen çalışmalar kapsamında üretilen tüm basılı ve dijital malzemelerde AB logosu ile Sivil Düşün logosunun kullanılması ön koşuldur. Tüm görünürlük kurallarının tamamı, Görünürlük Rehberinde yer alır. Destek kapsamında gerçekleştirilen her türlü etkinlik ile üretilen basılı ve dijital içeriklerde, tüm kuralların gözetilmesi beklenir. Kurallara ilişkin esneklik gerektiren durumlarda Sivil Düşün ekibiyle görüşülebilir.
Hak temelli (hak odaklı)
Hak odaklı yaklaşım, insan haklarını politika ve uygulamaların tam merkezine yerleştirmek demektir. Bunun için evrensel olarak kabul edilen insan hakları ilke, standart ve normları gözetilir. Bu yaklaşımı sahiplenmek, daha çok insanın haklarını tanıması ve talep etmesi için de fırsat yaratır. Ayrıca, herkesin insan hakları yükümlülüklerini yerine getirmesi yolunda kendiliğinden bir denetim mekanizması çalışmış olur. Kuruluşlar, kamu kurumları ve işletmeler üzerlerinde baskı hisseder; kişiler, ihlalleri hızlıca fark edebilir ve çare arama yoluna gitmekten geri durmazlar. Yürüttüğümüz çalışmalar hak odaklı hale gelir; insan hak ve özgürlüklerinin tanınmasına, korunup geliştirilmesine hep beraber katkı sunulmuş olur.
Hak odaklı yaklaşım, beş unsuru içerir:
Katılım: İnsanlar, kendi haklarını etkileyen kararların alınmasında söz sahibi olmalıdır.
Hesap Verebilirlik: İnsan haklarının ne durumda olduğunu izleyebilmenin yanı sıra, işler ters gittiğinde başvurulacak mekanizmalar ve çareler de olmalıdır.
Ayrımcılık Yapmama ve Eşitlik: Her tür ayrımcılık yasaklanmalı, önlenmeli ve ortadan kaldırılmalıdır. Haklarını kullanırken başkalarından farklı şekilde engellerle karşılaşan kişilere öncelik tanınmalıdır.
Güçlendirme/Yetkilendirme: Herkes haklarını anlamalı ve yaşamlarını etkileyen politika ile uygulamaların geliştirilmesinde söz sahibi olmak yolunda desteklenmelidir.
Yasallık: Hak odaklı yaklaşım, ülke içinde belirlenen yasal haklar esasında geliştirilmelidir.
Sivil Düşün, temel, sosyal, ekonomik, kültürel alandaki insan hak ve özgürlüklerinin yanı sıra hayvan ve çevre hakları alanında yapılan çalışmaları da destekler.
Katılımcılık
Sivil Düşün Programının kendisi, sivil toplumla yapılan danışma toplantılarının sonucunda hayata geçmişti. Bu, katılımcılık bakımından bir başlangıç noktasıydı. İlk günden bu yana gerçekleştirilen danışma, odak grup ve forum toplantılarında, Sivil Düşün yararlanıcıları gerek etkinliklerin tasarlanması gerekse program içeriklerinin oluşturulması yolunda önerilerde bulunarak katkı sundular.
Sivil toplumda rol alanlara ses vermek, Sivil Düşün’ün vazgeçilmez önceliklerinden biridir. Sivil Düşün katılımı, danışma faaliyetleriyle sınırlandırmaz; bunun yerine devam eden bir süreç olarak içselleştirir. Sivil Düşün ekibi, destek yararlanıcılarını duymak, dinlemek, cevaplamak ve tüm bu birikimi kayıt altına almak için farklı faaliyetler yürütür. Sivil Düşün destekleri, diyalog, dahil olma ve geri bildirime fırsat verecek biçimde, sivil toplumla birlikte şekillenir. Katılım, Sivil Düşün ekibini, kendi çalışma ortamında söz sahibi yapmak bakımından da temel bir ilkedir.
Kapsayıcılık
Sivil Düşün, daima kucaklayıcı ve tarafsız bir yaklaşımla, kimlikleri değil insanı önceler. Program, görüş, köken, coğrafya, dil, din, ırk, beceri, cinsiyet gibi herhangi bir ayrımcılığı gözetmeden sivil toplumun tüm kesimleri için bir destek, paylaşım ve buluşma noktasıdır.
Destek başvuruları, pek çok programdan farklı biçimde, aktivistler, tüzel kişiliği olmayan ağlar/platformlar, inisiyatifler ve örgütlere açıktır. Desteklerden yararlanmak bakımından herhangi bir bölgesel kısıt bulunmaz. Yanı sıra, daha az destek sağlanan çalışma alanlarına ve illere/bölgelere yönelik ek bilgilendirme ile eğitim çalışmaları yapılır. Dezavantajlı grupların etkinliklere katılımı desteklenir, çocuklu ailelerin katılımını kolaylaştırmak için düzenlemeler düşünülür.
Önce gelen önce değerlendirilir
Sivil Düşün destekleri, diğer pek çok programdan farklı olarak, sürekli açıktır. Yani, programın bitiş tarihinin dışında, desteğe başvurmanın bir son tarihi yoktur. Destek için ayrılan kaynak uygun olduğu sürece, başvuruda bulunabilirsiniz.
Başvurular, herhangi bir puanlama sistemi ya da önceliğe göre sıralanmaz. ‘Önce gelen önce değerlendirilir’ kuralı uyarınca, tüm başvurular, Sivil Düşün ekibine ulaşma tarihine göre sıralanarak, bu sıraya göre uygunluk kontrolünden geçirilir.
Özel Destek
Sivil Düşün, açıkladığı düzenli desteklerinin yanı sıra, belirli dönemlerde ortaya çıkan ihtiyaçlara göre özel kotalar dahilinde destek paketleri de duyurur. Buna en güncel örnek, Mart 2020 itibariyle başlayan dördüncü dönem kapsamında salgın koşullarına özel bir çağrı ile, hak odaklı çalışmalara destek sunulacağının duyurulmasıdır. ‘Bizi Bağlayan Şeyler Özel Desteği’ ismini taşıyan bu paket ile, sivil toplumun salgının sınırlayıcı ortamında çalışmalarını sürdürebilmek için ihtiyaç duyduğu farklı araçlara hızlı ve esnek şekilde yanıt vermek hedeflenmiştir.
Savunuculuk
Hakların korunması, geliştirilmesi, yaygınlaştırılması veya ihlallerinin önlenmesini hedefleyerek yapılan tüm çalışmalar.
Kampanyalar aracılığı ile farkındalık yaratmak; araştırma ve bulgu ortaya koymak; mevcut yasa yapım süreçlerini takip ederek rapor hazırlamak, bu raporları kamu kurumları ve kamuoyu ile paylaşarak gündem oluşturmak savunuculuk faaliyetlerine birkaç örnek olabilir.
Savunuculuk faaliyetlerinin bir alt başlığı olan lobi faaliyetleri ise, karar mekanizmaları ve karar vericilere etki etmeyi hedefleyen, çoğu zaman kamu kurumları veya parlamentoyla doğrudan ya da dolaylı temas ile iş birliğini gerektiren faaliyetlerdir.
Sivil Düşün ekibi
Sivil Düşün Programının uygulanması, sivil toplum çalışmalarının iş birliği içinde desteklenmesi için yürütücülüğü üstlenen ekip.
Sivil Düşün ekibi, AB Türkiye Delegasyonu ve bağımsız danışmanlık firmalarından oluşan bir konsorsiyum arasında imzalanan servis sözleşmesi çerçevesinde, lider danışmanlık firması tarafından oluşturulur. Sivil Düşün ekibi, programın alt yapısının oluşturulması, program belgelerinin geliştirilmesi, başvuruların alınması, uygunluk kontrollerinin yapılması, uygulamaların yürütülmesi, desteklenen çalışmaların izlenmesi, etkinliklerin (Sivil Toplum Forumu, kampanyalar, eğitimler, bilgilendirme toplantıları, vb.) düzenlenmesi ve iletişim çalışmalarının yürütülmesinden sorumludur.
Sivil Düşün Bilgi Sistemi
Başvuru, değerlendirme ve uygulama süreçlerinin başvuru sahibine özel bir profil üzerinden yürütüldüğü, aynı zamanda Yardım Masası ile iletişim imkanı veren online sistem.
Üyelik gerektiren sisteme kayıt olan aktivistler veya sivil toplum temsilcileri, destek başvurularını sistem üzerinden yapabilir, Sivil Düşün ekibine soru veya taleplerini iletebilirler.
Sivil Düşün Yardım Masası
Sivil toplum örgütleri ve aktivistlerin başvuru, uygulama ve değerlendirme süreçleri ile Sivil Düşün Bilgi Sistemi hakkındaki sorularına yanıt bulabileceği destek mekanizması.
Yardım Masasına, e-posta göndermek ve Bilgi Sistemi üzerinden mesaj iletmenin yanı sıra, haftanın belirli gün ve saatleri telefonla da ulaşabilirsiniz.
Sürdürülebilirlik
Sivil Düşün, desteklediği örgüt ve çalışmaların zaman içerisinde kalıcılığa hizmet edecek niteliklere kavuşmasını hedefler.
Bir sivil toplum örgütünün sürdürülebilirliği, örgütün kendi kaynağını yaratabilir duruma gelmesi, finansal kapasitesinin artması, çalışmalarını alternatif kaynaklardan fonlayabilmesi, insan kaynağı ve kapasitesi açısından güçlenmesi gibi çeşitli açılardan kalıcılık nitelikleri göstermesiyle ilgilidir.
Bir çalışmanın sürdürülebilirliği ise, belirli bir zaman sınırıyla olmaksızın, ilgili alanda katkı sağlanması, iz bırakılmasıyla ilgilidir. Kalıcı bir çalışma, aktif uygulama süresi tamamlanmış olsa bile, yarattığı etkiyle kitleleri etkilemeye devam eder.
Şeffaflık
Sivil Düşün nasıl karar verdiği, nasıl çalıştığı ve AB politikalarını nasıl uyguladığına dair şeffaf olmaya önem verir. Bu şeffaflık, Programın güvenilirliğini ve hesap verebilirliğini güçlendirir.
Sivil Düşün, gerekli bilgi, karar ve belgeleri, tüm destek yararlanıcıları, muhtemel başvuru sahipleri, Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu ve diğer proje paydaşlarıyla, yani genel olarak kamuyla, anlaşılır, kolay ulaşılabilen, zamanlı bir şekilde paylaşır.
Sivil Düşün desteklerine başvuranlar, başvuru sonuçları ve uygunluk kontrolü uzmanlarının değerlendirmelerine, Sivil Düşün Bilgi Sistemi üzerinden ulaşabilirler. Yanı sıra, Sivil Düşün Programına ilişkin her türlü yenilik, gelişme ve duyurular, Sivil Düşün internet sitesi ile sosyal medya hesapları üzerinden ve e-posta yoluyla paylaşılır.
Taban örgüt
Yerel ölçekte çalışan, kapasitesi sınırlı, yeni kurulmuş veya öz örgütlenme şeklinde bir araya gelmiş örgütler.
Öz örgütlenme, bir grubun, doğrudan kendi üyelerinin ilişkili olduğu bir hak alanında savunuculuk veya geliştirme çalışmaları yapmak üzere bir araya gelmesidir. Örneğin, LGBTİ+ bireyler tarafından kurulan bir LGBTİ+ derneği veya ikamet ettikleri mahalledeki barınma hakkı ihlaliyle mücadele eden örgütlü mahalleli topluluğu vb.
Uygulanabilirlik
Destek başvurularının uygunluk kontrolü yapılırken bağımsız uzmanlar tarafından dikkate alınan bir kriter.
Uygulanabilirliği ölçmek için desteğe konu çalışmanın ne ölçüde gerçekçi olduğu, planlanan faaliyetlerle beklenen çıktıların/sonuçların ne kadar örtüştüğü ve uyumu, çalışmayı öneren aktivistin/sivil toplum örgütünün bunları yapmaya dönük bilgisi ve altyapısı (uygulama kapasitesi) incelenir.
Uygunluk kontrolü
Sivil Düşün desteklerine yapılan her başvuru, Sivil Düşün ekibinin dışından bağımsız uzmanlar ve akabinde Sivil Düşün ekibi tarafından uygunluk kontrolünden geçirilir. Bu kontrol ile, başvurunun programa uygunluğu, başvuru rehberlerinde ve uygunluk kontrolü formunda belirtilen kriterler çerçevesinde değerlendirilir. Başvurular arasında karşılaştırma ve önceliklendirme yapılmaz. Başvurular, ‘önce gelen önce değerlendirilir’ kuralına uygun olarak, Sivil Düşün ekibine ulaşan tarih sırasına göre kontrolden geçer. Uygunluk kontrolü için ayrıntılı bilgi, Destek Talep Rehberinde bulunabilir.
Uygulama dönemi
Uygunluk kontrolünün ardından uygun bulunan ve desteklenen çalışmalar için uygulama süreci başlar. Uygulama dönemi, destek talebinin uygun bulunmasından itibaren, çalışmanın tüm faaliyetleri, bütçe işlemleri, raporları ve izleme-değerlendirme sürecinin ardından sonlanmasına değin işleyen sürecin tamamıdır. Uygulama dönemi boyunca, gerekli görüldüğü durumlarda, Sivil Düşün ekibiyle iletişim kurup destek talep formunu doldurarak, bütçede değişiklik yapılması mümkündür.
Yerel örgüt
Belirli bir ilde ya da bölgede kurulmuş, doğrudan içinde bulunduğu ilin/bölgenin sorunlarına çözüm üretmek, yerelde insani ya da kırsal kalkınmaya katkı sunmak üzere faaliyet gösteren sivil toplum örgütü.